جای پای چشم‌انداز نفت در بازار محصولات فولادی

پدرام ایزدی - در هفته‌های اخیر، بازار با تغییرات بسیار زیادی مواجه بود. آمار اقتصادی که اخیرا منتشر شده همه اشاره به رکود گسترده در فعالیت‌های تولیدی در سطح جهان و افزایش سطح بیکاری دارد. همزمان با گذار غیرقابل اجتناب اکثر اقتصادهای جهان از برنامه خرید دارایی‌ها و پایان یافتن برنامه افزایش عرضه پول (QE) نگرانی‌ها در مورد سنگینی بار بدهی بر دوش دول عضو سازمان همکاری‌ و توسعه اقتصادی(OECD) شدیدتر شد.

تداوم روند سرعت رشد در اقتصادهای شکوفا، باعث شد تا خطر انقباض بیش از حد بازار و فشارهای حاصل از تورم بر این جوامع سایه افکند. با وجود چنین چالش‌هایی، در سال 2011 رشد جهانی در سطح 9/3 درصد باقی خواهد ماند که عامل اصلی آن روند قوی توسعه در اقتصادهای شکوفا و بانگ گام‌های یکنواخت رشد در کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی است.
همچنین چشم‌انداز سطح جهانی تقاضا برای نفت در نیمه میانی سال 1390 دوگانگی مشابهی را از خود به نمایش خواهد گذاشت. در میان کشورهای عضو، وقوع حوادث ناگوار و مهیب در ژاپن همچنان میزان مصرف را تحت‌شعاع خود قرار داده و هنوز مشخص نیست که چه زمانی تلاش‌های انجام شده برای بهبود یافتن بازار مصرف تاثیرگذار خواهد بود و موجب تغییر رفتار در بازار می‌شود. بعلاوه، آخرین گزارشات آماری از ایالات متحده از تقاضای ضعیف‌تر از حد انتظار نفت حکایت دارند که این سطح تقاضا ناشی از بهای بالای طلای سیاه در بازارهای خرده فروشی است. از سوی دیگر، انتظار می‌رود که کشورهای در حال توسعه روند مداوم رشد را بر بتابند و عهده دار 90 درصد از این میزان رشد باشند. باید اضافه کرد که در فصل تابستان پیش‌بینی کمبود نیروی برق در چین این احتمال را می‌دهد که استفاده از ژنراتورهای دیزلی افزایش یابد و به تبع در ماه‌های آتی شاهد قدرت گرفتن رشد تقاضا در بازار‌های جهانی باشیم.
در طرف عرضه، پیش بینی فعلی برای تولیدات غیر اوپکی بیش از حدی بود که با آغاز سال جدید انتظار آن می‌رفت. وقوع تطبیق موجب صعودی شدن روند حاکم بر بازار شد که با مشارکت کشورهای آمریکای شمالی، آمریکای لاتین و چین عملی شد. از اواسط دی ماه، میزان تولید در ایالات متحده با افزایش میزان تولید نفت شرکت شل(Shale)، تغییر روند چشمگیر و مثبتی را تجربه کرد. در دیگر مناطق از جمله در آمریکای شمالی، تلاش‌ها برای کاهش سرعت افت میزان تولید در مکزیک باعث شد تا چشم‌انداز فعلی به گونه‌ای که هست تعبیر شود. در برزیل و کلمبیا هم به پشتوانه حرکت بازار به سوی بهبودی نشانه‌هایی از اصلاحات مثبت در روند مشاهده شد. در چین، پیش‌بینی روند رشد با اصلاحات مثبت همراه بود؛ چراکه توسعه مناطق ساحلی برای حمل کالا باعث افزایش میزان تولید در این کشور شد.
در حال حاضر، بازارهای کالایی در کشورهای عضو روند یکنواختی را طی می‌کنند. به‌رغم کاهش سطح بالای نفت در انبارها که از خردادماه سال قبل رخ داد، ذخایر نفت خام به طور میانگین در سطوح بالاتر از سطوح 5 ساله قرار دارد. بعلاوه، افزایش یکنواخت کالاهای تجاری و ذخایر استراتژیکی محصولات پتروشیمی‌در کشورهای غیرعضو همچنان به حیات خود ادامه می‌دهند. چین به تنهایی میزان ذخیره نفت خام خود را به بیش از 100 میلیون بشکه افزایش داده و پیش بینی می‌شود که در سال جاری 5 میلیون بشکه دیگر به این میزان بیافزاید. هرچند بازار در فروردین ماه با کاهش یکباره مواجه شد، اما ذخیره کالا به صورت شناور در حدود 64 میلیون بشکه برآورد شده است، البته به شرطی که در بازار، عرضه کالا به سرعت انجام گیرد (نمودار 1). همچنین، مدت معاملات سلف در کشورهای عضو در حال حاضر حدود 58 روز است که این مدت بیشتر از عرف تاریخی آن است.
با نگاهی به روزهای باقیمانده از سال، توازن در دو کفه عرضه و تقاضا خبر از تشدید شرایط در بازار را می‌دهد. در نتیجه، سطح کالای موجود در انبارها در سرتاسر جهان با ورود بازار به دوره معروف به سطوح بالای تقاضای فصلی به کاهش خود ادامه خواهد داد. در بازه زمانی سه‌ماهه، پیش‌بینی می‌شود که میزان مصرف در جهان در سه ماهه پیش رو، افزایش 2 میلیون و 300 هزار بشکه در روز را تجربه کند و در سه ماهه چهارم میلادی 200 هزار بشکه در روز به این رقم افزوده خواهد شد. در همین زمان، انتظار بر این است که عرضه نفت از سوی کشورهای غیرعضو و عرضه مایعات گاز طبیعی از سوی کشورهای عضو اوپک به ترتیب در سه ماهه سوم و چهارم 200 هزار و 600 هزار بشکه در روز به این میزان بیافزایند. این امر منجر به افزایش هرچه بیشتر تقاضا برای نفت خام خواهد شد و تقاضا به سطحی بالاتر از سطح تولید فعلی خواهد رسید. با وجود ابهامات ذاتی در بازار تقاضا برای نفت خام اوپک(نمودار 2) که هم ریشه در طرف تقاضا دارد و هم در طرف عرضه، بین سطح فعلی تولید و سطح تقاضا برای نفت خام اوپک شکاف بزرگی بر جای خواهد ماند.
این شکاف باعث افزایش بهای نفت خام در سرتاسر جهان خواهد شد که ایران و دیگر کشورهای همسایه از آن بی‌نصیب نخواهند بود و بازار محصولات تخت را در بخش فولاد با تغییرات جدی مواجه خواهد کرد. از یک سو، نوسانات زیاد در نرخ تبادل ریالی در برابر دلار آمریکا موجب شد تا رکود بر بازار خرید محصولات نورد در ایران سایه افکند. همچنین از سوی دیگر، در ماه‌های آتی بالا بودن بهای نفت موجب افزایش مصرف محصولات نورد در ایران خواهد شد. بدلیل حجم کوچک سفارشات از سوی خریداران ایرانی در خرداد ماه، اگر نرخ تبادل ارزی ریال تثبیت شود، خرید محصولات تخت در تیرماه افزایش خواهد یافت. بازار تقاضای ورق شیت در ترکیه تا اوایل تیر رو به بهبودی خواهد رفت؛ چرا که انتخابات پارلمانی به پایان خواهد رسید و ثبات سیاسی در این کشور برقرار خواهد شد. میدل ایست استیل داینامیک (مِسد) بر این باور است که افزایش نامحسوسی در میزان خرید مصرف کنندگان ترکیه رخ خواهد داد؛ چراکه بخش لوله درز دار تنها بخشی بود که در آن تغییرات مثبت و روند افزایشی به میزان هر تن 55 یورو در اردیبهشت ماه را شاهد بودیم. در بخش صنعت ساخت و ساز، در سال 2011 میلادی صدور مجوز‌های ساخت و ساز 26 درصد افت داشته است و پیش بینی می‌شود این روند در تابستان نیز همچنان ادامه یابد. در ماه‌های تیر و مرداد، صنعت خودروسازی شاهد رکودی فصلی خواهد بود. به عنوان نمونه، تولید ماشین‌های مسافربری در سه ماهه اول سال‌های 2009 و 2010 میلادی در حدود 40 درصد کاهش یافت. بنابراین، بازار تقاضا در خاورمیانه سیری نزولی در پیش خواهد گرفت که آغاز آن اول مرداد همزمان با شروع ماه مبارک رمضان خواهد بود. در اوایل شهریور با جاری شدن نوای بهبودی در بازار صنایع مصرف‌کننده، میزان خرید محصولات تخت نیز افزایش خواهد یافت.
کارشناس بازار فولاد

میدل ایست استیل داینامیک (MESD)