نگاه بیش از 136 هزار سهامدار به بزرگ‌ترین معدن روی خاورمیانه

گروه بنگاه‌ها- زهرا مجتهد: معدن سرب و روی انگوران در استان زنجان نه تنها از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان سرب و روی ایران به شمار می‌رود، بلکه سرنوشت بیش از 136 هزار نفر از سهامداران بورس تهران (مالکان هلدینگ توسعه معادن روی) را نیز به وضعیت خود گره زده است.

نگاه بیش از 136 هزار سهامدار به بزرگ‌ترین معدن روی خاورمیانه
گذشته، حال و آینده "انگوران"
میزان ذخایر معدن انگوران در قسمت روباز هشت‌میلیون تن و در بخش زیرزمینی چهارمیلیون تن روی با عیار بالاست و با سرعت برداشت فعلی، کمتر از دو دهه از عمر این معدن باقی مانده است. انگوران به لحاظ عیار بیش از 25 درصدی روی در بخش‌های اصلی از معادن نادر دنیا به شمار می‌رود.

از سوی دیگر، با توجه به اینکه 3 درصد ذخایر سرب و روی دنیا در ایران متمرکز است، صنعت مزبور رشته‌ای قابل اتکا برای سرمایه‌گذاری به شمار می‌رود. با این وجود معادن سرب و روی ایران از حیث تامین اعتبار و گسترش فعالیت احداث کارخانه‌های استاندارد کمی عقب‌تر از تکنولوژی روز دنیا حرکت می‌کنند. در این میان، انگوران به عنوان غنی‌ترین معدن روی خاورمیانه طی سال‌های اخیر در فراز و نشیب تصمیم‌گیری برای واگذاری به بخش‌خصوصی قرار داشته و دارد. روایت «انگوران» از زمان ریزش معدن یعنی چهار سال قبل، از زبان کسانی خواندنی است که ماجرا را از نمای نزدیک شاهد بودند. آنها دلایل ریزش معدن، نوسان در برنامه تولید، نحوه مدیریت و کش و قوس‌های واگذاری معدن را به خوبی به یاد دارند. در گزارش پیش‌رو، دنیای اقتصاد ناگفته‌های معدن انگوران از طریق گفت‌وگو با مهندس فروزنده، مدیرعامل گروه توسعه معادن روی، مهندس حسینقلی، رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های صنایع و معادن سرب و روی ایران و مهندس کامران وکیل، دبیرکل اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات معدنی ایران را مطرح کرده است.
این مدیران ارشد فعال در حوزه معدن، ریزش معدن انگوران را عدم بهره‌برداری علمی دانسته‌اند. همچنین آخرین وضعیت معدن و آینده آن را از منظر کارشناسی مورد بررسی قرار داده‌اند.
بازگشت به شرایط عادی ظرف یک سال آینده
رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های صنایع و معادن سرب و روی ایران در خصوص ریزش معدن انگوران با اشاره به برجای ماندن 25 میلیون تن باطله هنگام ریزش معدن به خبرنگار ما گفت: در سال 85 ریزش بزرگی اتفاق افتاد و با توجه به حجم باطله ایجاد شده، زمان باطله‌برداری نیز بسیار طولانی شد که البته هنوز هم ادامه دارد، اما با اعمال مدیریت مناسب، امکان تعدیل مدت باطله‌برداری وجود دارد.
حسینقلی در خصوص چرایی ریزش معدن انگوران و اثر آن بر میزان تولید خاطرنشان کرد: پس از ریزش معدن، در سال‌های 86 تا 88 استخراج ماده معدنی بسیار کم بوده اما بنا به گفته مسوولان، در سال 89 استخراج بیشتری صورت گرفته است. اما در هر صورت واضح است که با ریزش معدن تولید به شدت کاهش پیدا کرده و عیار خاک نیز پایین آمده و به تبع آن راندمان تولید کارخانجات هم به شدت تقلیل یافته است؛ در نتیجه بسیاری از شرکت‌های ذوب‌ و فرآوری متضرر و تعطیل شدند.
وی متذکر شد: باطله‌برداری از معدن به اندازه کافی صورت نگرفته و هنوز شیب معدن به حد لازم کاهش نیافته و همچنان خطر ریزش مجدد وجود دارد.
حسینقلی در پاسخ به این پرسش خبرنگار ما که آیا معدن بازسازی شده و سطح تولید آن به سطح قبل از ریزش رسیده است یا خیر؟ تصریح کرد: بله، بازسازی انجام شده، اما هنوز باطله‌برداری آن به اتمام نرسیده و احتمالا بیش از یک سال زمان نیاز دارد.
وی افزود: چنانچه مسوولان مربوطه تلاش کنند که شیب دیوار معدن کم شود، احتمال ریزش دوباره کاهش می‌یابد.
وی با اشاره به اینکه بهره‌بردار معدن، شرکت تهیه و تولید وابسته به وزارت صنعت و معدن و تجارت است، در خصوص فروش باطله‌ها خاطرنشان کرد: عموما باطله‌های معدن انگوران به شرکت‌های کالسیمین و کارخانجات ذوب فروخته می‌شود.
وی درباره برنامه فعلی تولید در معدن انگوران گفت: مطابق اظهارات مسوولان ذی‌ربط، استخراج ماده معدنی به حالت عادی برگشته و دپوهای خوبی نیز انجام شده ولی برنامه توزیع و سهمیه‌بندی با اشکالاتی مواجه است.
وی افزود: واحدهای فلوتاسیون و ذوب یا تعطیل هستند (مانند کانه‌آرایی آریا) یا با ظرفیت پایین کار می‌کنند اما در حال حاضر تولید حدود 700 هزار تن خاک پرعیار، متوسط عیار و کم‌عیار را برای امسال در برنامه کاری دارند.
وی چرایی عدم واگذاری معدن انگوران را عدم تمایل مدیران دولتی و سازمان‌های نظارتی دانست و تصریح کرد: بارها تصمیم به واگذاری گرفته شده و حتی به این منظور کنسرسیوم‌هایی نیز تشکیل شده است اما در عمل موانع متعددی ایجاد گردیده و در نهایت شرکت دولتی تهیه و تولید، بهره‌بردار این معدن باقی مانده است.
وی تاکید کرد: چنانچه واگذاری معدن به نتیجه برسد، به طور قطع برنامه‌ریزی، استخراج و تولید معدن از شرایط بهتری برخوردار می‌شود.
عدم اجرای قانون اصل 44 در بخش معدن
به گفته مهندس وکیل، دبیر کل اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات معدنی ایران مطابق قانون صدر اصل 44 شرکت‌های تحت پوشش «تهیه و تولید مواد معدنی ایران» باید واگذار شوند. این در حالی است که اکنون سال 90 هستیم و حدود پنج سال از ابلاغ سیاست‌های صدر اصل 44 می‌گذرد؛ اما هنوز هیچ اقدامی در این زمینه صورت نگرفته است.
وی دلیل عدم واگذاری را تعریف نکردن مکانیزم واگذاری برای این شرکت‌ها می‌داند.
وکیل در این باره گفت: «ایمیدرو» و زیرمجموعه‌ها به سیاست‌های کلی و اسناد بالادستی کمتر توجه دارند. این مقام مسوول در خصوص واگذاری معدن انگوران به بخش‌خصوصی یادآور شد: این معدن حدود 6 مرتبه در مرحله واگذاری قرار گرفت، اما اتفاقی نیفتاد و نتیجه‌ای حاصل نشد. در همین حال استنباط می‌شود که نزد مسوولان دولتی انگیزه کافی برای واگذاری و به جریان انداختن سرمایه‌گذاری بیشتر و بهره‌برداری بهتر از معدن وجود ندارد.
او با اشاره به شرایط فعلی معدن مهدی‌آباد که از ذخایری مشابه معدن انگوران برخوردار است، افزود: ارزش منابع معدن مهدی‌آباد کمتر از معدن انگوران نیست، اما به دلیل مشکلات واگذاری و سرمایه‌گذاری این معدن نیز مهجور مانده است.
معاون وزیر: امیدوارم انگوران به صنعتگران روی برسد
علاوه بر این، مدیرعامل شرکت گروه توسعه معادن روی ایران نیز ضمن اشاره به کارخانه احداث شده در کنار معدن مهدی‌آباد با هزینه‌ای بالغ بر یکصد میلیارد تومان به خبرنگار ما گفت: کارخانه‌ای در معدن مهدی‌آباد با جاده‌ای اختصاصی احداث کرده‌ایم، اما به دلیل عدم اجازه برداشت خاک از این معدن، رقم سرمایه‌گذاری شده راکد مانده است.
مهندس فروزنده به طور کلی معتقد است که صنعت سرب و روی از جمله صنایعی است که دولت برای سرمایه‌گذاری ورود به آن نکرده است و در حال حاضر این بخش‌خصوصی است که چرخ این صنعت را به حرکت درآورده است. وی گفت: قطب صنعت سرب و روی به دلیل وجود معدن انگوران در استان زنجان است. این معدن همزاد با شرکت کالسیمین است که تاسیس آن به قبل از دهه 50 بازمی‌گردد و 56 درصد از سهام کالسیمین نیز به توسعه معادن تعلق دارد.
وی افزود: توسعه معادن روی در گذشته مالکیت معدن را بر عهده داشت، اما سال 85 این معدن از توسعه گرفته شد و در اختیار شرکت «تهیه و تولید مواد معدنی ایران» قرار گرفت.
مهندس فروزنده درخصوص ریزش معدن تصریح کرد: دیواره انگوران شش ماه پس از تحویل به «تهیه و تولید» فروریخت. در همان زمان، عده‌ای مسوولان قبلی و عده‌ای هم متولیان بعدی را مقصر ریزش دانستند.
فروزنده بااشاره به اینکه روایت‌های مختلفی در آن برهه زمانی مطرح شد، تصریح کرد: اصولا معادن روباز به خصوص انگوران همیشه در حال ریزش هستند، اما ریزش معدن بسیار سطحی است و به مرور رخ می‌دهد. اما در آن زمان به میزان ظرفیت و کشش معدن در زمینه استخراج توجهی نشد و همین امر باعث ریزش یکباره معدن شد. وی توضیح داد: همچنین بهره‌بردار جدید از قسمت‌هایی از معدن شروع به برداشت کرد که باوجود داشتن عیار بالا، بر ریسک ریزش معدن می‌افزود و همین امر، عامل اصلی ریزش معدن بود. وی اضافه کرد: ریزش انگوران عملا استخراج را متوقف کرد و باعث بحران برای شرکت‌های تولیدکننده فرآورده‌های سرب و روی شد.
به گفته فروزنده در سفرهای استانی ریاست‌جمهوری صراحتا اعلام شد که انگوران به شرکت توسعه معادن روی واگذار شد، اما پس از آن اعلام کردند که باید از طریق مزایده واگذار شود. در سال 88 مزایده برگزار شد و «کروی» به طور مجدد برنده شد؛ اما باز هم به بهانه اینکه معدن بیش از این رقم می‌ارزد از این مزایده هم نتیجه‌ای حاصل نشد.
مهندس فروزنده ادامه داد: هیات دولت در سفر بعدی معدن را در اختیار کنسرسیوم که متشکل از همه صنعتگران و کارخانه‌ها و کارگاه‌ها بود قرار داد که تاسیس شرکت «راهبران» نتیجه این تصمیم بود.
فروزنده با اشاره به این مطلب که قرار شد پس از تحویل معدن به کنسرسیوم بخشی از سود حاصل از عملیات استخراج و فروش در اختیار دولت و مسوولان استانی قرار گیرد، خاطرنشان کرد: طبق این تصمیم 60 درصد سود به دولت، 20 درصد به کنسرسیوم و 20 درصد دیگر به مسوولان استانی برای عمران و آبادانی اختصاص می‌یافت که این مصوبه نیز با دست گذاشتن دیوان محاسبات بر روی آن زیر سوال رفت.
او در ادامه به ارسال مجدد درخواست واگذاری «انگوران» به هیات دولت اشاره کرد و افزود: الان در نوبت هستیم تا نظر همه مسوولان ایمیدرو، وزارتخانه و ... جلب شود. برای پیگیری بیشتر نیز هفته گذشته نزد «وجیه‌ا... جعفری» معاون معدنی وزیر صنایع رفتیم تا از نزدیک ایشان را در جریان کار قرار دهیم.
وجیه‌ا... جعفری هم در پاسخ به فروزنده اعلام کرد که موضوع را پیگیری خواهد کرد و اظهار امیدواری کرد که معدن انگوران به صنعتگران این حوزه تعلق گیرد.
"انگوران" اولویت ایمیدرو نیست
مدیرعامل شرکت گروه توسعه معادن روی ایران خاطرنشان کرد: معدن انگوران اولویت نخست وزارتخانه و «تهیه و تولید» نیست. اما این معدن برای ما تولیدکنندگان اولویت اول محسوب می‌شود؛ چراکه نتیجه همه سرمایه‌گذاری‌های ما منوط به خاک انگوران است.وی با اشاره به اینکه تهیه و تولید، بهره‌بردار معدن است و براساس سهمیه مشخص به تولیدکنندگان خاک می‌دهد، اظهار کرد: برنامه تولید ما در سال 88 حدود 65 هزار تن بود؛ اما در سال 89 تولید شمش روی گروه به 90 هزار تن رسید و بیشترین حجم آن را صادر کردیم.برای امسال برنامه تولید به 97 هزار تن افزایش یافته که این رقم را در بودجه اعلامی قبل از سال 90 اعلام کردیم.
وی افزود: پس از تعطیلات نوروز با توجه به اینکه امسال سال جهاد اقتصادی نامیده شد برنامه تولید را به 125 هزار تن ارتقا دادیم.
125 هزار تن در برنامه تولید
فروزنده با اشاره به این مطلب که برای اجرایی شدن این برنامه نیاز به خاک بیشتری داریم، افزود: 125 هزار تن تولید شمش یعنی نیاز به 500 هزار تن خاک، اما امسال بیشتر از 200 هزار تن خاک به ما تعلق نگرفته است. این در حالی است که ذخیره معدن و استخراج از آن به صورت علمی امکان افزایش تولید تا میزان یادشده را به راحتی به ما می‌دهد.
وی افزود: با این حال به دنبال تکنولوژی جدید برای فرآوری خاک کم عیار هستیم.فروزنده معتقد است که نظر مدیر معدن برای واگذاری آن، نظر مثبتی است اما به دلیل اینکه معدن، منبع درآمدی مناسبی برای شرکت تهیه و تولید است، به نظر نمی‌رسد که با واگذاری آن به سرعت موافقت کنند.مهندس فروزنده در خصوص نرخ محصولات و نحوه مبادلات با مشتریان شرکت‌های زیرمجموعه توسعه معادن روی تصریح کرد: قیمت فروش محصولات ما به نرخ FOB بندرعباس است و مشتریان ما اغلب تجار بین‌المللی هستند.
تاثیرات نرخ ارز

مهندس فروزنده در خصوص تاثیر نوسان قیمت ارز بر گروه توسعه معادن روی و نحوه تبدیل ارز گفت: ما بیشتر با بانک‌ها کار می‌کنیم و با نرخ رسمی بانک مرکزی درآمد خود را کسب می‌کنیم که با توجه به اختلاف 20 درصدی دلار آزاد این امر هم اثر بسزایی بر درآمد شرکت می‌گذارد.او در پاسخ به این پرسش خبرنگار ما مبنی بر اینکه اگر همین روند ادامه یابد آیا باز هم از سیستم بانکی برای تبادلات ارز استفاده می‌کنید، گفت: سعی ما بر این است که از طریق سیستم بانکی تبادلات را انجام دهیم، اما اگر به شرکت فشار وارد شود و منافع آن نادیده انگاشته شود، به دنبال راه دیگری خواهیم بود.فروزنده در پایان خطاب به مسوولان ارشد وزارتخانه گفت: شرایط حاکم بر معدنی‌ها به خصوص صنعت سرب و روی با توجه به محدودیت‌ اقتصادی ناشی از تحریم‌های بانکی از یک سو عدم تمایل به واگذاری معدن انگوران از سوی دیگر وضعیت صنعتگران را به تنگنا کشانده و اگر معدن به بخش‌خصوصی (کنسرسیوم) واگذار شود، به طور قطع شاهد رشد و شکوفایی بیش از پیش این بخش خواهیم بود.

روزنامه دنیای اقتصاد